به گزارش «فرهیختگان»، روز گذشته مرکز آمار گزارش ماهانه خود را از وضعیت تورمی کشور، استان‌ها و دهک‌های هزینه‌ای منتشر کرد. براساس این گزارش آخر «فشار تورم ماهانه» در آذرماه همچون آبان از دهک‌های پردرآمد به دهک‌های کم‌درآمد رسیده و روند آن با سرعت کمتری ادامه یافته است. در اکثر ماه‌های سال‌جاری به‌دلیل رشد قیمتی در گروه‌های غیرخوراکی که عمدتا ناشی از افزایش شدید نرخ ارز بود، مانند رشد قیمت خودرو، عمدتا تورم «خانوار‌های دارا» از «خانوار ندار» بیشتر گزارش می‌شد، اما رکوردشکنی تورم خوراکی که سهم بیشتری در سبد کم‌درآمدها دارد، باعث شده نرخ تورم ماهانه گروه‌های کم‌درآمد 3 واحد درصد بیشتر از گروه پردرآمد شود. در بررسی استانی نیز بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای شهری مربوط به استان آذربایجان غربی با نرخ 4.9 درصدی و کمترین نرخ تورم ماهانه هم مربوط‌ به استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و گیلان با افزایش 1 درصدی است. به‌طور کلی در گزارش اخیر مرکز آمار نکات قابل‌توجهی در تورم دهکی آذرماه موجود است. نکته اول، کاهش تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه کشور که شاهدی بر ماهیت «فشار هزینه»‌ای تورم است که با توقف رشد دلار و علی‌رغم رشد شدید نقدینگی متوقف شده است. درواقع علت اصلی تورم در چندماهه اخیر رشد شدید نرخ ارز بوده که هزینه تولید و واردات مواد سرمایه‌ای را بسیار بالا برده بود، اما در هرحال با آرام گرفتن نرخ ارز در حوالی 25 هزار تومان تورم نیز کاهش پیدا کرده است. نکته دوم؛ برای دومین ماه متوالی تورم ماهانه کم‌درآمد‌ها از پردرآمد‌ها سبقت گرفت و میزان این سبقت بسیار شدید بود؛ به این دلیل که تورم گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در آبان‌ماه رقم بالایی بود و درنتیجه این موضوع بر گروه کم‌درآمد جامعه اثر بیشتری گذاشت. در گذشته به‌دلیل تورم ارزی موجود در کشور، بیشترین اثر تورم روی کالاهای غیرخوراکی و خدمات بود و به همین خاطر روی گروه‌های پردرآمد جامعه اثر می‌گذاشت، ولی در ماه آبان محور تورم روی گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها افتاده و این گروه به‌دلیل آنکه کمتر از نوسانات ارز اثر می‌گیرد، درنتیجه منجربه کاهش شکاف تورمی شد. سومین نکته نیز بالاتر بودن تورم سالانه و ماهانه استان‌های محروم کشور درمقایسه با استان‌های دیگر است.

2 پالس تورمی جدید

در گزارش اخیر مرکز آمار، تورم قیمت مصرف‌کننده کل کشور براساس دهک‌های هزینه‌ای و همچنین تفکیک استانی آذرماه ١٣٩٩ اعلام شده است. براساس این آمار نرخ تورم کل کشور در آذرماه ١٣٩٩ برابر 26 درصد است که در دهک‌های مختلف هزینه‌ای در بازه 27.9 درصد برای دهک اول تا 37.2 درصد برای دهک دهم نوسان دارد. از سویی دیگر محدوده تغییرات تورم 12 ماهه در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بین 25.6 درصد برای دهک دهم تا 29.5 درصد برای دهک دوم است. همچنین تورم سالانه در مورد گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» بین 26.3 درصد برای دهک اول تا 40.3 درصد برای دهک دهم است. تورم ماهانه آذرماه نیز که افزایش قیمت کالا و خدمات را نسبت به ماه قبل در نظر می‌گیرد محدوده اعدادی در بازه منفی 2.0 تا 3 درصد را نشان می‌دهد که دهک اول هزینه‌ای یا فقیر‌ترین طبقه جامعه دارای بیشترین تورم ماهانه با رقم 3.1 درصد است. در بررسی استانی نیز بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای شهری مربوط به استان آذربایجان غربی با نرخ 4.9 درصدی و کمترین نرخ تورم ماهانه هم مربوط به استان‌های سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و گیلان با افزایش یک درصدی است. اما بیشترین نرخ تورم 12 ماهه یا سالانه مربوط به استان هرمزگان با 35 درصد و کمترین آن مربوط به استان آذربایجان غربی با 27.2 درصد است. به‌طور کلی گزارش روز گذشته مرکز آمار حاوی نکات جالبی است. نکته اول کاهش تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه کشور که شاهدی بر ماهیت «فشار هزینه»‌ای تورم است که با توقف رشد دلار و علی‌رغم رشد شدید نقدینگی متوقف شده است.

نکته دوم سبقت گرفتن تورم دهک‌های پایین کشور و کم‌درآمد‌ها در مقایسه با ثروتمندان است که علت آن با آرام گرفتن نرخ ارز ارتباط دارد. سومین نکته نیز بالا‌تر بودن تورم سالانه 6 استان محروم کشور در مقایسه با استان‌های دیگر است.

سبقت تورم کم‌درآمد‌ها

در آذرماه تورم ماهانه 2 درصد اعلام شده است. بررسی جزئیات تورم در خانوارها نشان می‌دهد اثر تورم در همه خانوارها به یک شکل نبوده است. براساس این گزارش تورم آذرماه در دهک‌های پایین(کم‌درآمدها) رقم‌های بالاتری نسبت به دهک‌های بالای جامعه ثبت کرده است. دهک اول و دوم درآمدی که شامل خانوارهایی با پایین‌ترین سطح درآمد هستند، تورم ماهانه 3.1 و 3.2 درصدی را به دوش کشیده‌اند؛ این روند به شکل نزولی در میان دهک‌ها ادامه داشته به‌طوری که دهک دهم که شامل ثروتمند‌ترین خانوار‌های کشور است، تورم منفی0.2 درصد را به ثبت رسانده‌اند. نکته قابل ذکر؛ شکاف منفی تورم ماهانه دهک دهم و اول است که در آذر و آبان‌ماه منفی و به بی‌سابقه‌ترین اعداد خود یعنی در حدود منفی 6 و منفی 3 درصد رسیده است. شکاف منفی دهک دهم و اول به معنای پیش افتادن تورم ماهانه دهک اول از پردرآمد‌ترین خانوار‌های کشور یعنی دهک دهم است. مرور گزارش اخیر مرکز آمار موید این نکته است که از ابتدای سال 98 و در 21 ماه اخیر همواره تورم پردرآمدها بیشتر از تورم کم‌درآمدها بوده ولی در ماه آبان و آذر این روند معکوس شد و تورم گروه کم‌درآمد جامعه از گروه پردرآمد سبقت گرفت. البته شکاف منفی مذکور در 8 ماه دیگر در طول 21 ماه اخیر مشاهده شده است اما به جز شکاف تورمی در فروردین 98 در باقی موارد این شکاف کمتر از یک درصد بوده است. دلیل این موضوع آن است که در ماه‌های گذشته به دلیل اینکه نوسانات ارزی بر کالاهای غیرخوراکی بیشتر و سریع‌تر اثر می‌گذارد؛ از این‌رو روی گروه‌های پردرآمد جامعه بیشتر اثر می‌گذاشت. به‌عنوان مثال به دلیل نوسانات نرخ ارز سهم حمل‌ونقل از سبد خانوار بیشتر شده که این موضوع به خاطر افزایش قیمت خودرو بود. با فروکش کردن نوسانات شدید ارزی در دو ماه‌ونیم اخیر اما بعضی بازار‌های خوراکی و آشامیدنی با سرعت بیشتری به افزایش قیمت‌های خود ادامه دادند که به دلیل اهمیت بیشتر این گروه از کالا‌ها در سبد مصرفی طبقات پایین جامعه، آنها با تورم ماهانه‌ای بیشتری روبه‌رو شدند. نکته قابل توجه دیگر این است که در آبان‌ماه سهم حمل‌و نقل در دهک دهم منفی 72/1 درصد شد و گروه کالا و خدمات غیرخوراکی سهم بیشتری را در تورم ماهانه این دهک ایفا ‌کرد به‌طوری‌که این گروه سهم 82 درصدی را در تورم ماهانه منفی 2/0 درصدی آبان‌ماه داشته است.

کم‌درآمدها زیر تیغ گرانی اقلام خوراکی‌

به‌طور کلی با توجه به درجه اهمیت و میزان استفاده دهک‌های مختلف درآمدی کشور از کالا‌ها و خدمات خوراکی و... مرکز آمار به ارائه آمار تفکیک شده‌ای از تورم دهک‌ها و همچنین تورم سبد مصرفی آنها می‌پردازد. با توجه به ضریب اهمیت متفاوت گروه‌های کالایی و خدماتی در دهک‌های مختلف، اصولا سهم کالاهای خوراکی در دهک‌های کم‌درآمد و سهم کالاهای غیرخوراکی در دهک‌های پردرآمد بیشتر است. این موضوع را می‌توان با یک مثال ساده توضیح داد، اگر یک خانوار کم‌درآمد ۱۰۰ واحد منابع در اختیار داشته باشد، 43.3 واحد از آن را صرف تامین نیاز خود از کالاهای خوراکی و آشامیدنی می‌کند. منظور از گروه خوراکی‌ها، کالاهای گوشت، لبنیات، نان، شیرینی‌جات و نوشیدنی‌هاست. از طرف دیگر کالاها و خدماتی مانند پوشاک، مسکن، مبلمان، بهداشت، ارتباطات، حمل‌ونقل، هتل‌داری و آموزش نیز در گروه کالاها و خدمات غیرخوراکی طبقه‌بندی می‌شود. این درحالی است که در دهک پردرآمد از ۱۰۰ واحد منابع فقط 17.22 واحد از منابع دراختیار خانوار، صرف خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها می‌شود و به این معنی خواهد بود که تورم گروه «خوراکی و آشامیدنی» عمدتا کم‌درآمد‌ترین خانوار‌های کشور را هدف قرار داده است. در نمودارها ضریب اهمیت گروه‌های مختلف کالایی در سبد مصرفی خانوار‌ها آمده است که کمک بیشتری به درک بالا بودن تورم دهک‌های پایین می‌کند. براساس آمار‌های آبان‌ماه، از تورم ماهانه 3.1 درصدی دهک اول 1.7 واحد آن به دلیل تورم خوراکی‌ها بوده و سهم گروه خوراکی‌ها حدود 60 درصد از کل تورم این دهک است. برخلاف ماه‌های گذشته که به دلیل نوسانات ارزی وزن تورمی گروه غیرخوراکی‌ها در دهک‌های بالا محسوس‌تر بود در ماه اخیر به دلیل عوض شدن محور تورم از کالاهای غیرخوراکی به کالاهای خوراکی در دهک‌های بالا نیز همسو با دهک‌های پایین جامعه وزن تورمی گروه‌های خوراکی بیشتر بوده است به نحوی که در دهک دهم از تورم ماهانه منفی 0.2 درصدی معادل 1.6 واحد آن به دلیل تورم خوراکی‌ها بوده است و این به آن معنی است که سهم گروه خوراکی از کل تورم در دهک مزبور ۹۵درصد است.

استان‌های محروم در گرداب تورم

مرکز آمار به‌صورت رسمی اعلام کرده بیشترین نرخ تورم سالانه خانوارهای کشور در ماه آبان مربوط به استان هرمزگان با 35 درصد افزایش و کمترین نرخ آن نیز مربوط به استان آذربایجان غربی با 27 درصد افزایش است. براساس این گزارش، در آذرماه ۹۹ عدد شاخص کل برای خانوارهای کشور به 281 رسید که نسبت به ماه قبل 2درصد افزایش نشان می‌دهد. درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل یا همان تورم نقطه به نقطه برای خانوارهای کشور نیز ٤٦ درصد بوده است. از سوی دیگر بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه مربوط به استان همدان با 44.8 درصد و کمترین آن مربوط به استان خراسان رضوی با 34.9 درصد است. در این میان نرخ تورم 12 ماهه منتهی به آبان‌ماه برای خانوارهای کشور به عدد ۲۹ درصد رسید که بیشترین نرخ تورم 12 ماهه مربوط به استان هرمزگان34.2 درصد و کمترین آن مربوط به استان آذربایجان غربی 25.4 درصد است. از سوی دیگر تورم ماهانه آذرماه در حدود 0.5 درصد بوده و از ماه قبلی کمتر است، با این‌حال برخی استان‌ها در گرداب تورم بالا باقی ماندند، به‌طور مشخص، تورم ماهانه در سه استان 2 درصد و بالاتر ثبت شد: «آذربایجان غربی»، «لرستان» و «خراسان‌رضوی». علاوه‌بر این، در پنج استان دیگر نیز نرخ تورم ماهانه، در سطح 1 تا 2 درصد باقی ماند. این استان‌ها شامل «مازندران»، «آذربایجان شرقی»، «کرمان»، «چهارمحال‌وبختیاری»، «ایلام»، «کهگیلویه و بویراحمد»، «زنجان»، «یزد»، «هرمزگان»، «اردبیل»، «قم»، «خراسان شمالی» و «خراسان جنوبی» می‌شود؛ استان‌هایی که عمدتا جزء استان‌های کمتر برخوردار کشور محسوب می‌شوند. می‌توان این گروه را به‌عنوان گروه قرمز تورمی آذرماه درنظر گرفت. تهران، بوشهر، گیلان و خوزستان تنها استان‌هایی با تورم ماهیانه منفی هستند.

وضعیت سفید در 5 استان

تورم ماهانه آذر ماه در پنج استان کمتر از صفر بوده است. اهالی استان‌های «بوشهر»، «تهران» و «گیلان»، «خوزستان» و «کردستان» از این حیث بهترین وضعیت را گذرانده‌اند و کمترین افزایش قیمت کالاها و خدمات را در یک‌ماه اخیر متحمل شدند. اما در تورم نقطه‌به‌نقطه که وضعیت قیمت‌ها را در آذر 99 با آذر 98 مقایسه می‌کند نشان می‌دهد که در 14 استان کشور تورم نقطه به نقطه از میانگین تورم نقطه‌ای کل کشور کمتر بوده است. هرمزگان، البرز و خراسان رضوی استان‌هایی هستند که کمترین میزان تورم نقطه‌ای را داشته‌اند.

شکاف تورمی در گروه مسکن و حمل‌ونقل استان‌ها

مرکز آمار تورم نقطه‌‌به‌نقطه‌ را برای گروه‌های کالایی و خدماتی در تمام استان‌ها اعلام کرده است. در برخی گروه‌ها، تورم نقطه‌‌به‌نقطه، فاصله قابل‌توجهی بین استان‌ها انداخته است، مثلا داده‌های ارائه‌شده درمورد شاخص مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها نشان می‌دهد که قیمت این گروه کالایی در آذر ۹۹ نسبت به آذر ۹۸، بین 14 تا 37 درصد تغییر کرده است؛ بالاترین تورم نقطه‌ای مسکن در استان کرمانشاه با نرخ 37 درصد گزارش شده است و کمترین آن با نرخ 14 درصد در استان سیستان‌وبلوچستان. درنتیجه مصرف‌کنندگان مسکن در استان سیستان‌وبلوچستان، آسایش بیشتری را نسبت به سایر نقاط کشور تجربه کرده‌اند، چراکه میانگین تورم نقطه‌ای مسکن در کل کشور نیز 26 درصد بوده است. اختلاف قابل‌توجه دیگری تقریبا درتمامی گروه‌های کالایی وجود دارد، مثلا تورم نقطه‌ای گروه حمل‌ونقل در استان سیستان‌وبلوچستان درحالی صددرصد بوده که تورم نقطه‌ای کل کشور در حدود 65 درصد است، به این معنی که با وجود پایین بودن درآمد خانوار‌ها در استان سیستان‌وبلوچستان تورم حمل‌ونقل در آن بسیار بالاست.

* نویسنده: مرتضی عبدالحسینی، روزنامه نگار